انحصار وراثت و مراحل آن
پس از مرگ یک فرد از اعضای خانواده، اموال و آنچه از وی برجای می‌ماند اعم از خانه، وجه نقد و حتی بدهی جزء ماترک فرد فوت‌شده محسوب میشود که باید میان ورثه تقسیم گردد. در آن برهه زمانی آنچه اهمیت پیدا میکند این است که برای انحصار وراثت چه باید کنیم و اینکه اصلاً اقدامات لازم برای این امر کدام‌اند؟ در این میان سؤالات متداول و متعددی اعم از موارد زیر در باب موارد انحصار وراثت پیش خواهد آمد:
- زمانی باید برای انحصار وراثت اقدام نمود ؟
- درخواست انحصار وراثت باید توسط چه کسانی انجام گیرد؟
- آیا بدهی‌ها نیز جزء ماترک فرد فوت‌شده محسوب می‌شوند؟
- مدارک لازم جهت اقدام برای انحصار وراثت کدام‌اند؟
انحصار وراثت چیست؟
انحصار وراثت تعیین وراث متوفی به عدد و شخص ( یا اشخاص) جهت تعیین سهم هر یک از آنها در اموال باقیمانده از متوفی است. . گاهی در زمان حیات، و به میل خود فرد، اموال و تمامی مایملک وی میان پدر، مادر، همسر و فرزندان به‌گونه‌ای قانونی و طبق مناسبات حقوقی تقسیم میشود که این امر همان عقد وصیت پیش بینی شده در قانون است اما زمانی که فرد فوت کند، تمامی دارایی‌های وی اعم از وجه نقد، خانه، حساب‌های بانکی، و حتی دیون وی با توجه به موارد قانونی باید میان افراد بازمانده تقسیم گردد و در این زمان است که بحث انحصار وراثت یا حصر وراثت مطرح میشود.
گواهی انحصار وراثت چیست؟
وقتی عده‌ای بعد از فوت یکی از نزدیکانشان انحصار وراثت می‌کنند، یعنی منحصر بودن آنها در ارث‌بردن از فرد متوفی از نظر قانونی را ثابت کرده و در ضمن دادگاه سهم‌الارث هر یک از آنها را مشخص میکند. این موضوع در یک برگه از طرف مرجع صالح بیان میشود که اصطلاحا به آن گواهی انحصار وراثت می‌گویند. در واقع در این گواهی که با تأیید شورای حل اختلاف محل سکونت فرد فوت‌شده همراه است، نحوه و سهم‌الارث هر وارث در آن با توجه به قوانین مشخص می‌گردد.
وراث چه کسانی هستند؟
بازماندگان فرد فوت‌شده، به عنوان وراث شناسایی می‌شوند و ماترک میان آنان تقسیم میشود. وراثی که ارجحیت ابتدایی برای مراجع قانونی نسبت به انحصار وراثت دارند اعم از موارد زیر هستند: مقدار سهم در انحصار وراثت
1- پدر و مادر در صورت بودن فرزند (یک‌ششم)در غیر اینصورت مادر یک سوم
2- زوج در صورت دارا بودن فرزند(یک‌هشتم) در غیر اینصورت یک چهارم
فرزندان( ذکور دوبرابر اناث ارث میبرند.)
در نظر داشته باشید که برای تنظیم گواهی انحصار وراثت شخص و یا اشخاص طلبکار از متوفی نیز می‌توانند به‌عنوان ورثه تلقی گردند.یعنی یکی از اشخاصی باشند که برای انحصار وراثت اقدام می‌کنند. در طبقات بعدی بازماندگان دورتر قرار می‌گیرند(نوه، نبیره، عمو...)
ماترک چیست؟
ماترک برگرفته از یک لغت عربی بوده و به معنای بازمانده است. ماترک به دو دسته تقسیم میشود:
1- ماترک مثبت (دارایی‌ها)، اعم از: وجه نقد، خانه، ماشین، تسهیلات، سنوات و...
2- ماترک منفی (بدهی‌ها): منظور از بدهی‌ها در واقع دیونی است که فرد فوت‌شده برگردن دارد و آنها را تسویه نکرده است و یا هنوز زمان سررسید آنان پس از مرگ وی فرار نرسیده باشد.
در این صورت بدهی‌ها نیز جزء ماترک وراث محسوب میشود. نکته حائز اهمیت در مورد شروع انحصار وراث این است که قبل از هر کاری ابتدا باید دیون و تمامی مطالباتی که از فرد فوت‌شده برجای‌مانده است پرداخت گردد و سپس اموال باقیمانده(ماترک) میان وراث تقسیم گردد. در واقع عملیات انحصار وراثت زمانی انجام میگیرد که بر مراجع قانونی روشن گردد که فرد فوت شده هیچ گونه بدهی ندارد.
دادگاه صالح برای پرداخت مهریه
طبق قانون 826 قانون مدنی معانی لغات موصی، موصی به و موصی‌له چیست؟
زمانی که وراث برای انحصار وراثت اقدام می‌کنند، اگر وصیتی از فرد متوفی بر جای مانده باشد صدالبته که لغات فوق‌الذکر معنی پیدا خواهند نمود.
موصی:
شخصی که طی وصیت تملیکی مال یا منفعتی از مال خود را پس از مرگش به دیگری تملیک کند یا یک چند نفر رابرای انجام امر یا اموری یا تصرفات دیگر مأمور نماید. به زبان ساده تر موصی همان شخص وصیت کننده میباشد.
موصی‌به:
در اصطلاحات فقه و قانون مدنی مورد وصیت را موصی به گویند.هر وصیتی موصی به دارد و موصی به امری است موصی به آن توصیه میکند خواه تملیک باشد خواه تکلیف به انجام دادن کاری(مانند وصیت عهدی)
موصی‌له:
در اصطلاحات مدنی و فقه به شخصی گفته میشود که وصیتی به نفع او به نحوی از انحاء(در وصیت تملیکی)شده باشد.
وصی کیست؟
در اصطلاح قانون مدنی و فقه شخصی که به موجب وصیت عهدی مأمور اقدام به امری شده او را وصی مینامند در همین معنی عبارت موصی الیه نیز وجود دارد که کمتر استفاده میشود.
برای درخواست مشاوره با شماره زیر تماس حاصل نمایید.
تأیید ثبت احوال
ابتدا باید مراحل قانونی در مورد فوت فرد مذکور در ثبت احوال انجام گیرد. این مراحل اعم از مواردی همچون:
الف) باطل شدن شناسنامه متوفی(مهر باطل شد در شناسنامه زده شود)
ب)صدور گواهی فوت
2- دریافت اصل گواهی فوت
3- مطابقت کپی گواهی فوت با اصل آن
برای دریافت گواهی انحصار وراثت باید فرم مخصوص را از شورای حل اختلاف تهیه نمایید.شورای حل اختلاف صالح برای انجام این امر شورای محل آخرین اقامتگاه متوفی میباشد. اگر متوفی اقامتگاهی نداشته باشد شورای حل اختلاف آخرین محل سکونت وی صالح خواهد بود در صورتی که متوفی در ایران نه اقامتگاه داشته باشد و نه محل سکونت هر یک از وراث میتواند به شورای حل اختلاف محل اقامت خود مراجعه نماید.در این فرم باید نام اشخاصی که از متوفی ارث میبرند و نیز نسبت آنها با متوفی را مشخص نمایید بعد از پر کردن فرم مذکور با مراجعه به دفاتر اسناد رسمی وبا همراه داشتن فرم مذکور به علاوه گواهی فوت و سایر مدارک (اصل و کپی‌شناسنامه و کارت ملی تمام وارثان) به همراه 2 شاهد که وراث را میشناسند اقدام به تنظیم شهادت نامه ای مبنی بر تأیید تعداد وراث متوفی نمایید که شهود نیز آن را امضا و گواهی نمایند.این شهادت نامه در مراحل بعدی در شورا ی حل اختلاف مورد نیاز میباشد.
در گام بعدی وراث باید فهرستی از اموال منقول و غیر منقول متوفی را تهیه کنند .وراث همچنین باید به اداره دارایی نیز مراجعه و تکلیف مالیات بر ارث را نیز معلوم کنند .اداره دارایی بعد از تعیین مالیات رسیدی به وراث تحویل مینماید که این رسید نیز در مراحل بعدی کار مورد نیاز ورثه قرار میگیرد. فرم مخصوص انحصار وراثت که با امضای همه وراث و شاهدان در یکی از دفاتر اسناد رسمی ثبت شده، کپی برابر اصل شناسنامه وراث، گواهی فوت متوفی، کپی برابر اصل عقدنامه همسر متوفی، دادخواست گواهی انحصار وراثت و رسید گواهی مالیاتی یا همان مالیات بر ارث، مدارک مهمی هستند که شما باید تهیه کرده باشید و آنها را به یکی از شوراهای حل اختلاف تحویل دهید.بعد از طی مراحل فوق شورای حل اختلاف آگهی درخواست انحصار وراثت را به هزینه وراث در یکی از روزنامه های کثیر الانتشار آگهی میکند تا اگر متوفی ورثه دیگری داشته باشد به دادگاه مراجعه نماید.بعد از گذشت یک ماه از تاریخ انتشار اگر اعتراضی انجام نشود شورای حل اختلاف گواهی انحصار وراثت را صادر مینماید
چه کسانی می‌توانند اقدام به انحصار وراثت کنند؟
تمامی وراث و کسانی که از ماترک(مثبت یا منفی)سهم دارند، می‌توانند در جهت انحصار وراثت اقدام به عمل‌آورند. برای آن که برای کار انحصار وراثت ، به دادگاه مراجعه شود لازم نیست که تمامی وراث حضور داشته باشند. بلکه یک یا چند نفر با انتخاب وراث می‌توانند برای انجام امور از جمله ارائه مدارک و امضا دادخواست و تحویل آن اقدام نمایند.
پس از تحویل گواهی انحصار وراثت چه میشود؟
پس از آنکه گواهی انحصار وراثت به شورا تحویل داده شد و تمامی مدارک کامل و همچنین مورد قبول واقع گردید، شورا این درخواست را در یک نوبت روزنامه کثیرالانتشار و یا روزنامه محلی چاپ می‌گرداند، در سال 98 هزینه چاپ دادخواست در روزنامه رایگان است. و اما اگر فرد و وراث در روستا زندگی کنند باید این اعلامیه را در صورت فقدان روزنامه محلی در میان عابران با هزینه خود وراث، پخش نمایند.
دولت و سهم آن از انحصار وراثت
برخی بر این باورند که به دولت نیز در خلال انجام کارهای انحصار وراثت، سهمی تعلق میگیرد. اما وراث تنها موظف به پرداخت مبلغی حدود 1،300،000میلیون ریال بابت انجام خدمات الکترونیک، آن هم در دفتر خدمات الکترونیک به عنوان هزینه دادرسی هستند.
انواع گواهی‌های انحصار وراثت
1- گواهی انحصار وراثت نامحدود
2- گواهی انحصار وراثت محدود
المثنی برای گواهی انحصار وراثت
گاهی بنا به دلایل اختلافات خانوادگی میان افراد، اطمینان در بین آنان از بین می‌رود. به همین منظور قانون اجازه داده است که هرکدام از وراث، کپی گواهی انحصار وراثت را در اختیار داشته باشند.
نتیجه‌گیری
انحصار وراثت بدان معنا است که پس از مرگ متوفی، بازماندگان وی درصدد تقسیم ماترک بنا به سهم‌الارث قانونی خود اقدام نمایند. ماترک به دو دسته تقسیم میشود: اموال و بدهی‌ها در مراحل انحصار وراثت تمامی وراث مجبور هستند که در یک امر یکسان شریک باشند، و پس از اتمام مراحل هر کس سهم خود را دریافت کند. در بعضی مواقع به جای آنکه خود شخص، در شورا حل اختلاف و یا جلسات خانوادگی حضور داشته باشد، وکیل خود را می‌فرستد. گواهی انحصار وراثت تنها به وسیله وراث متوفی، قابل تحویل به شورای حل اختلاف است. گواهی انحصار وراثت شامل لیست نام‌ها و مدارک وراث(اصل و کپی شناسنامه)، گواهی فوت متوفی(اصل و کپی برابر اصل)، لیست ماترک(مثبت و منفی)متوفی است. دادگاه و مراجع قانونی گواهی انحصار وراثت را زمانی تأیید می‌کنند که بدهی و دیون متوفی پرداخت‌شده باشد. در آن صورت ماترک مثبت میان وراث تقسیم خواهد شد. اگر ماترک برجای‌مانده از متوفی کمتر از 10،000،000میلیون ریال باشد، مراجع قانونی نیازی بر انتشار دادخواست انحصار وراثت در روزنامه کثیرالانتشار نمی‌دانند. در انحصار وراثت ابتدا سهم همسر، دوم پدر و مادر و سوم سهم فرزندان متوفی، تقسیم خواهد شد. با توجه به تجربیات مجموعه حقوقی عدل در حوزه انحصار وراثت، می‌توانید مراحل تحویل و تکمیل گواهی انحصار وراثت را با خیالی آسوده به وکلای خبره عدل بسپارید تا تمامی کارها به دست یک فرد آشنا به مراحل قانونی، انجام شود و از مخاطرات احتمالی جلوگیری به عمل آید.
جهت داشتن سوال از وکیل انحصار وراثت اینجا وارد شوید با شماره های داخل سایت تماس بگیرید.