گروه وکلای عدل

شاید شنیده باشید که در بسیاری از موارد مردم در گفتگوهای روزمره خود دو واژه ی چک و سفته را در کنار یکدیگر در جملاتشان به کار می برند. اما تفاوت چک و سفته چیست ؟ برای دانستن پاسخ مربوط به این سوال با ما همراه باشید.

همه چیز درباره سفته

تعریف چک

طبق تعریفی که در ماده 310 قانون تجارت آمده است : " چک نوشته ای است که به موجب آن صادر کننده وجوهی را که نزد محال علیه دارد کلا یا بعضا مسترد و یا به دیگری واگذار می نماید. " طبق تعریف فوق، چک یک سند انتقال وجه می باشد که به واسطه آن صادر کننده می بایست مبلغی که در بانک دارد را به اندازه ای که در متن چک نوشته شده است، به صاحب چک واگذار می نماید.


چک سفید امضا

شرایط صحت چک
- محل صدور : اگر محل صدور چک با محل پرداخت وجه آن یکی باشد، دارنده چک باید ظرف پانزده روز نسبت به مطالبه وجه چک اقدام نماید. اگر محل صدور چک و محل پرداخت آن هریک در نقاط مختلف ایران باشد، دارنده چک برای مطالبه نمودن آن چهل و پنج روز مهلت دارد. همچنین اگر چکی در خارج از کشور صادر شده باشد آن گاه مهلت دارنده چک برای مطالبه ی وجه آن چهار ماه می باشد. عدم رعایت مهلت های فوق باعث میشود تا دارنده چک برای وصول چک فقط امکان مراجعه به صادرکننده و نه ظهر نویسان را داشته باشد.
- تاریخ صدور : صادر کننده چک می بایست تاریخ صدور چک را روی آن قید نماید. مطابق ماده 3 قانون صدور چک، صادر کننده چک می بایست در تاریخ صدور چک در بانک محال علیه، وجه نقد داشته باشد.
- امضاء صادر کننده چک : امضاء صادر کننده باید روی چک درج شده باشد، طبق ماده 4 قانون صدور چک باید امضاء صادر کننده چک با نمونه امضاء موجود در بانک یکی باشد.
- مبلغ چک : نوشتن مبلغ چک هم به صورت عددی و هم با حروف از بروز اشتباه جلوگیری می کند. همچنین اگر مبلغی که با عدد نوشته شده با مبلغی که با حروف نوشته شده است متفاوت باشد بانک از قبول چک خودداری می نماید و همچنین بانک می تواند در صورت رضایت صاحب چک، مبلغ درج شده ای که کمتر است را به وی پرداخت نماید البته در این مورد بانک مختار است که این کار را انجام دهد یا خیر.

تعریف سفته

مطابق ماده سیصد و هفتم قانون تجارت فته طلب یا سفته یک سند تعهد برای پرداخت مبلغی مشخص می باشد، سندی که با امضاء آن شخص متعهد می شود که مبلغی را در موعد معین به شخصی که سفته در اختیار اوست بپردازد.

شرایط صحت فته طلب یا سفته :

مطابق ماده سیصد و هشتم قانون تجارت، در سفته باید موارد زیر قید شود.

- امضاء یا مهر صادر کننده سفته
- تاریخ تحریر سفته
- مبلغی که باید پرداخت شود با عدد و حروف
- نام گیرنده وجه
- موعد پرداخت وجه
چنانچه نام گیرنده قید نشود، سفته در وجه حامل صادر می شود. اگر سفته عندالمطالبه باشد، هر زمان که صاحب سفته وجه خود را طلب کند، صادر کننده باید مبلغ مورد نظر را پرداخت کند، اما اگر سفته موعد داشته باشد تا قبل از زمان تعیین شده اجباری به پرداخت بدهی نیست.

مانند چک، سفته را نیز می توان با ظهر نویسی به دیگری انتقال داد.

تفاوت های چک و سفته
- صدور و وصول چک نسبت به سفته بسیار راحت تر می باشد. برای صدور چک تنها با نوشتن یک برگ از دسته چک، کار انجام می شود اما برای سفته باید به بانک یا مراکز فروش سفته مراجعه نمود و به اندازه مبلغ مورد تعهد سفته خریداری شود. سفته را می توان از هرمرکز فروشی تهیه نمود اما بهتر است آن را از بانک خریداری نمایید. مبلغی که بابت خرید سفته می پردازید به خاطر هزینه مربوط به تمبر آن می باشد و سه هزارم مبلغ روی آن است.
- دارنده چک نسبت به دارنده سفته از حق و حقوق قانونی بیشتری برخوردار می باشد، بنابراین طلبکاری که چک در دست دارد راحت تر از طلبکاری که سفته در دست داری می تواند از طریق اقدامات قانونی طلب خود را وصول نماید.
واخواست : اعتراض به عدم پرداخت وجه موجود در سند تجاری، واخواست می باشد. چنانچه شخصی سند تجاری را برای تعهد در پرداخت مبلغی صادر نماید و نتواند مبلغ مورد تعهد را پرداخت کند طلبکار می تواند طی یک موعد مقرر نسبت به واخواست سند اقدام نماید. ( برگشت خوردن چک بلامحل از نمونه های واخواست می باشد. )

نحوه شکایت سفته
اسناد تجاری : چک، سفته، برات
- می توان از طریق بانک با پرداخت اندک مبلغی نسبت به واخواست چک اقدام نمود، اما برای واخواست سفته باید هزینه ای معادل دو درصد مبلغ سفته را پرداخت نمود و همچنین برای واخواست سفته باید به دادگستری مراجعه کرد. به همین خاطر واخواست سفته نسبت به واخواست چک، پرهزینه و زمان بر می باشد و برخی طلبکاران از واخواست سفته منصرف می شوند.
- چک بدون واخواست قابلیت دعوی ندارد ولی سفته اینطور نیست بدون واخواست نیز قابل دعوی می باشد اما امتیازاتی را از دست می دهد.
- اگر سفته واخواست نشود، از زمره سند تجاری بودن خارج و تبدیل به یک سند عادی می شود. البته در این صورت همچنان قابل ارائه به دادگاه و طرح دعوی می باشد. اما باید دانست که طرح دعوا با استفاده از سفته ای که سند تجاری محسوب می شود هزینه ای برای شاکی ندارد اما اگر سفته سند عادی محسوب شود برای طرح دعوا باید 10 الی 20 درصد مبلغ سفته را به عنوان خسارات احتمالی به دادگاه پرداخت نمود.
- دارنده چک ظرف 15 روز پس از سررسید مهلت چک فرصت دارد نسبت به واخواست آن اقدام نماید اما در مورد سفته این مهلت ده روز می باشد.
- صادر کننده چک می بایست در زمان صدور چک در بانک محال علیه به مقدار مبلغی که در چک قید نموده است، در حساب خود وجه داشته باشد اما در مورد سفته اینطور نیست.
- چک برای پرداخت وجه می باشد اما سفته اینطور نیست یعنی شما می توانید با دادن چک به کسی پول قرض بدهید اما با دادن سفته نمی توانید.
- از دیگر تفاوت های چک و سفته داشتن وجه کیفری آنها می باشد. سفته وجه کیفری ندارد و نمی توان با استناد به داشتن سفته، از صادرکننده شکایت کیفری نمود. اما چک وجه کیفری دارد و صدور چک بلامحل می تواند تا دوسال حبس نیز در پی داشته باشد.
- چک جنبه کیفری دارد اما سفته دارای وصف حقوقی می باشد بدین معنی که برگشت خوردن چک در شرایطی خاص جرم محسوب میشود و اما عدم پرداخت سفته جرم نمی باشد به همین دلیل مردم برای ضمانت پرداخت ها بیشتر به چک اعتماد می کنند تا سفته.
- صادر کننده می تواند در وجه خود چک صادر کند، ما صدور سفته در وجه خود صادر کننده انجام ناپذیر است.
- امضاء سفته قابل انکار می باشد اما امضاء چک قابل انکار نیست.
- اگر چک توسط مدیر عامل شرکت امضاء و صادر شود مسئولیت پرداخت آن با خود شخص می باشد اما اگر سفته توسط مدیر عامل امضاء شود مسئولیت پرداخت آن با شرکت می باشد.
- چنانچه شخصی چک بلامحل صادر کند و برگشت بخورد از آن پس هیچ بانکی به وی برای افتتاح حساب جدید و همچنین داشته دسته چک اجازه نمی دهد. اما در مورد سفته اینطور نیست، پرداخت نکردن سفته مصداق جرم نمی باشد بنابراین قانون مجازات کیفری برای آن در نظر نگرفته است و همچنین عدم پرداخت سفته مانع از دریافت و صدور سفته جدید برای صادر کننده نمی باشد.
- پیدا کردن آدرس صادر کننده چک، نسبتا راحت می باشد چون آدرس و مشخصات وی در بانک ثبت شده است اما در مورد سفته چنین نیست بخصوص اگر سفته انتقال پیدا کند پیدا کردن آدرس صادر کننده بسیار دشوار تر خواهد بود.
- در سفته هم تاریخ صدور نوشته می شود هم تاریخ وصول، اما در چک تنها یک تاریخ قید می شود.
- صادر کننده چک می تواند برای مفقود شدن چک خود شکایت کند اما در صورت گم شدن سفته، قانون سخنی به میان نیاورده است و تعریفی برای شکایت گم شدن سفته وجود ندارد.
- خسارت تاخیر در پرداخت چک از زمان سررسید چک محاسبه می شود اما در مورد سفته تحت شرایطی خسارت از تاریخ مطالبه یا طرح دعوی محاسبه می شود.
- در هنگام صدور چک، صادر کننده می تواند هر مبلغی را بنویسد اما در سفته اینطور نیست و با توجه به تمبر روی آن سقف معینی برای نوشتن مبالغ روی آن وجود دارد و نمی توان از سقف تعیین شده بیشتر نوشت.
- اگر وجه سفته کمتر از بیست میلیون تومان باشد برای طرح دعوی باید به شورای حل اختلاف مراجعه نمود و برای مبالغ بالاتر می توان به دادگاه مراجعه کرد.